جلوگيري از کپي کردن مطالب

چگونه یک مقاله علمی بنویسیم (۲)

2.ساختار مقاله علمی
۱.2. مراحل مقدماتی گزارش پژوهشی
۲.۱.2. نام مؤلف يا مؤلفان و سازمان وابسته
۳.۱.2. چکيده
۴.۱.2. واژگان کليدی
2.2.ساختار مقاله مبتنی بر پژوهش ميدانی
1.2.2. مقدمه
2.2.2. روش
3.2.2. نتايج
4.2.2.بحث و تفسير
3.2.ساختار مقاله مبتنی بر پژوهش توصيفی
1.3.2.مقدمه
2.3.2.طرح بحث (متن)
3.3.2.نتيجه ‏گيری

2.ساختار مقاله علمی
نوشتن مقاله مستلزم داشتن طرحی مدوَّن است. در گزارش يک تحقيق نه تنها بايد ارزش ‏های محتوايی را مراعات کرد، بلکه بايد از ساختار روشمندی نيز پيروی نمود. امروزه تحقيقات فراوانی انجام مي‏ شود، اما تنها بخش کوچکی از آنها در مقالات منتشر مي ‏گردد. يکی از دلايل آن، عدم مهارت محقق در تهيه و تدوين ساختاری مقاله علمی است.
ساختار مقاله و تهيه گزارش از يک پژوهش علمی، با توجه به روش به کار گرفته شده در پژوهش، متفاوت است.
دانشمندان در يک تقسيم بندی کلی، روش ‏های استفاده شده در علوم را به دو دسته تقسيم مي ‏کنند. روش‏ های کمی که در آنها از داده ‏های کمّی در تحقيق استفاده مي‏ شود (تحقيقات ميدانی) و روش‏ های کيفی که در آنها از داده‏ های کيفی (تحقيقات کتابخانه‏ ای) استفاده مي‏ شود.(سرمد و همکاران، 1379، ص 78).
مراحل گزارش يک پژوهش (مقاله) با توجه به روش اتخاذ شده در تحقيق، با تفاوت هايی بيان مي ‏گردد.
به دليل يکسان بودن هر دو روش در مراحل مقدماتی، و برای پرهيز از تکرار در اينجا مراحل مقدماتی را به صورت مجزا مي ‏آوريم.

۱.2. مراحل مقدماتی گزارش پژوهشی
۱.۱.2. موضوع يا عنوان مقاله
عنوان، مفهوم اصلی مقاله را نشان مي‏دهد و بايد به طور خلاصه، مضمون اصلی پژوهش را نشان دهد. عنوان مقاله بايد جذاب باشد، يعنی به گونه‏ ای انتخاب شود که نظر خوانندگان را که معمولاً ابتدا فهرست عناوين مندرج در يک مجله علمی را مي‏ خوانند به خود جلب نمايد. همچنين عنوان بايد کوتاه و گويا و تنها بيانگر متغيرهای اصلی پژوهش باشد. تعداد کلمات در عنوان را حداکثر دوازده واژه بيان کرده‏ اند. (سيف، 1375، ص 12).
۲.۱.2. نام مؤلف يا مؤلفان و سازمان وابسته
بعد از عنوان پژوهش، نام مؤلف يا مؤلفان ذکر مي ‏شود و در سطر زير آن، نام دانشگاه يا مؤسسه که هر يک از مؤلفان در آن مشغول به کارند، مي ‏آيد. اگر پژوهش به وسيله دو يا چند نفر انجام بگيرد و همه آنها به يک دانشگاه يا مؤسسه وابسته باشند، نام مؤسسه يک‏بار، آن هم به دنبال نام مؤلفان ذکر مي‏ شود. اما اگر هر يک از مؤلفان به سازمان خاصی وابسته باشند، بايد بعد از نام هر يک از آنان، بلافاصله نام مؤسسه‏ ای که به آن وابسته‏ اند، ذکر شود. ترتيب قرار گرفتن نام مؤلفان به دنبال يکديگر، معمولاً متناسب با ميزان مشارکت آنان در انجام پژوهش است؛ اما اگر ميزان مشارکت همه افراد در اجرای پژوهش يکسان باشد، اسامی آنان به ترتيب حروف الفبا در دنبال هم قرار مي ‏گيرد. (هومن، 1378، ص 84).
۳.۱.2. چکيده(7)
چکيده، خلاصه جامعی از محتوای يک گزارش پژوهشی است که همه مراحل و اجرای اصلی پژوهش را در خود دارد. هدف‏ ها، پرسش‏ ها، روش ‏ها، يافته ‏ها و نتايج پژوهش، به اختصار، در چکيده آورده مي ‏شود. در متنِ چکيده بايد از ذکر هرگونه توضيح اضافی خودداری شود. مطالب چکيده بايد فقط به صورت گزارش (بدون ارزشيابی و نقد) از زبان خود پژوهشگر (نه نقل قول) به صورت فعل ماضی تهيه شود.
چکيده در حقيقت بخشی کامل، جامع و مستقل از اصل گزارش در نظر گرفته مي‏شود و نبايد پيش از انجام گزارش یا پژوهش تهيه شود. طول چکيده برای مقاله، بستگی به روش‏های خاص هر مجله دارد و معمولاً بين صد تا 150کلمه پيشنهاد شده است.
۴.۱.2. واژگان کليدی(8)
معمولاً در انتهای چکيده، واژگان کليدی پژوهش را بيان مي‏کنند تا به خواننده کمک کنند، پس از خواندن چکيده و آشنايی اجمالی با روند تحقيق، بفهمد چه مفاهيم و موضوعاتی در اين مقاله مورد توجه قرار گرفته است. معمولاً با توجه به حجم و محتوای مقاله، پنج تا هفت واژه کليدی در هر مقاله بيان مي‏شود. (سرمد، 1379، ص 321).
2.2.ساختار مقاله مبتنی بر پژوهش ميدانی
روش‏ها و اصول کلی ناظر بر گزارش فعاليت پژوهشی شاخه ‏های علوم، تقريبا به طور خاصی به کار مي ‏روند که همگی متکی بر «روش علمي»(9) است. انجمن روان شناسان (APA ) به منظور تسهيل در امر انتقال روش نتايج پژوهش، الگوی استاندارد شده‏ ای را در اختيار مؤلفان قرار داده تا در موقع تهيه گزارش پژوهشی خود، آن اصول را به کار گيرند و تقريبا همه مجله ‏های معتبر علوم انسانی در تهيه و تنظيم نوشته ‏های پژوهش خود از آنها پيروی مي ‏کنند که در زير به اختصار به مراحل آن اشاره مي‏گردد (هومن،1378،ص 10).
1.2.2. مقدمه (10)
هر مقاله علمی با يک مقدمه شروع مي ‏شود و آن، خلاصه‏ ای از فصل اول و دوم پايان نامه ‏ها و رساله‏ هاست که به طور مختصر به بيان کليات تحقيق و بررسی مختصری از پيشينه آن مي‏پردازد؛ بنابراين در مقدمه مقاله مسئله تحقيق و ضرورت انجام آن و اهداف آن از نظر بنيادی و کاربردی به صورت مختصر بيان مي‏ گردد و سپس به بررسی سوابق پژوهشی که به طور مستقيم به موضوع تحقيق مرتبط است، پرداخته مي‏شود. مقدمه بايد يک منطق اساسی را در تحقيق بيان کند و به خواننده نشان دهد که چرا اين تحقيق ادامه منطقی گزارش‏ های پيشين است. در اين بخش پس از نتيجه‏ گيری از پژوهش‏ های بررسی شده، محقق بايد پرسش‏ های پژوهش خود را به صورت استفهامی بيان کرده و به تعريف متغيرهای تحقيق به صورت عملياتی بپردازد. (هومن، 1378، ص 87).
2.2.2. روش (11)
هدف اساسی از بيان روش آن است که به گونه‏ ای دقيق، چگونگی انجام پژوهش، گزارش گردد تا خواننده بتواند آن را تکرار نمايد و همچنين درباره اعتبار نتايج داوری کند؛ بنابراين مؤلف بايد همه مراحل اجرا، از جمله آزمودني‏ ها، ابزارهای پژوهش، طرح پژوهش، روش اجرا و روش تحليل داده‏ ها را بيان کند.
الف) آزمودني‏ ها:(12) جامعه مورد مطالعه و ويژگي‏ ها و مشخصات آن از نظر تعداد، سن، جنسيت، ميزان تحصيلات و... همچنين چگونگی انتخاب آنها و در صورت گروه‏بندی شدن تعداد گروه‏ ها و مقدار افراد هر گروه بيان مي‏ شود.
ب) ابزارها:(13) ابزارهای آزمايش، مثل پرسشنامه، تست و... پس از آن بيان مي‏ گردد. چنانچه ابزار سنجش، يک وسيله مشهور و استاندارد شده باشد، اشاره به نام آن کافی است، اما اگر يک مقياس خودساخته باشد، بايد چگونگی طراحی و تهيه آن و شواهد مربوط به اعتبار و روايی بودن آن گزارش شود.
ج) طرح پژوهش:(14) به نقشه کار پژوهشگر برای حل مسئله پژوهش، طرح گفته مي‏شود. ابتدا متغيرهای مستقل، وابسته و تعديل کننده و... بيان مي ‏شود، سپس طرح ‏های پژوهشی، مثل طرح تک آزمودنيِ پيش ‏تست- پس تست، تحليل واريانس عاملی و...، که در روش به کار گرفته شده، بيان مي ‏گردد. همچنين تکنيک ‏های کنترل متغيرهای نامربوط و ناخواسته، مانند تصادفی ساختن، همتاسازی و غيره مورد توجه قرار مي ‏گيرد.
د) شيوه اجرا:(15) در اين قسمت همه مراحلی که آزمودنی و آزماينده در طول مطالعه انجام داده‏ اند، به صورت گام به گام تشريح مي‏ گردد. گردآوری داده‏ ها، دستورالعمل‏ های اجرای پژوهش، چگونگی تشکيل گروه‏ های آزمايشی و کنترل، چگونگی اجرای آزمايش و شيوه ثبت پاسخ‏ ها و امثال آن، به طور خلاصه و دقيق توضيح داده مي ‏شود.
ر) تحليل داده‏ ها:(16) در اين قسمت چگونگی طبقه‏بندی، مرتب کردن، خلاصه ‏کردن و تحليل‏ کردن داده‏ ها بيان مي‏ شود؛ همچنين روش‏های آماری توصيفی به کار گرفته شده مثل فراواني‏ ها، درصدها، نمودارها، مقادير مرکزی و پراکندگي؛ و روش‏ های آماری استنباطی، مثل اجرای آزمون t ،z ياf ، استفاده شده در تحقيق بيان مي ‏گردد. (هومن، 1378، ص 87 - 89).
3.2.2. نتايج (17)
در اين بخش، توصيف کلاميِ مختصر و مفيدی از آنچه به دست آمده ‏است، ارائه مي ‏شود. اين توصيف کلامی با اطلاعات آماری مورد استفاده، کامل مي ‏شود و بهترين روش آن است که داده ‏ها از طريق شکل و نمودار يا جدول، نمايش داده شوند. ساختار بخش نتايج، معمولاً مبتنی بر ترتيب منطقی پرسش‏ ها يا فرضيه ‏ها و نيز وابسته به تأييد شده بودن يا تأييد نشده بودن فرضيه‏ هاست. ترتيب بيان نتايج نيز يا برحسب ترتيب تنطيم سؤال ‏ها يا فرضيه ‏های آنها است، (سيف، 1375، ص 30) يا برحسب اهميت آنها. روش متداولِ بيان نتايج، آن است که ابتدا مهم‏ ترين و جالب ‏ترين يافته‏ ها و سپس به ترتيب، يافته‏ های کم اهميت‏ تر ارائه مي ‏شود. (هومن، 1378، ص 90).
4.2.2.بحث(18) و تفسير(19)
در اين بخش، تمام اجزای گزارش تحقيق به هم ربط داده مي‏ شوند و محقق با ترکيب و پيوند بخش ‏های مختلف، خواننده را به سوی يک نتيجه ‏گيری کلی هدايت مي‏ کند. بنابراين لازم است شباهت ‏ها و تفاوت ‏های نتايج اين پژوهش با پژوهش ‏های قبلی روشن گردد و نيز معلوم شود که يافته ‏های پژوهش، به روشن شدن مسئله مورد بررسی و زمينه دانش آن چه کمکی کرده‏ است.
بنابراين توصيه مي ‏شود در اين بخش، ضمن توضيح کوتاهی درباره مسئله پژوهش و بيان نتايج تحقيق، به تفسير نتايج پرداخت. برای اين کار بايد اين نتايج را با يافته‏ های نتايج پيشين مقايسه کرد. آن‏گاه توضيح داد که پژوهش حاضر، به گسترش دانش زمينه مورد نظر چه کمکی کرده ‏است، و در ضمن کاربرد احتمالی آن را مشخص کرد و نقاط ضعف پژوهش را همراه با پيشنهادهايی برای پژوهشگرانی که در آينده مي ‏خواهند در اين زمينه کار کنند، بيان کرد. (سيف، 1375، ص 33).
3.2.ساختار مقاله مبتنی بر پژوهش توصيفی
اصول به کارگرفته شده در پژوهش‏ های توصيفی باتوجه به روش‏ های به کار گرفته شده، با اصول پژوهش ‏های ميدانی، کمی متفاوت است. هر چند اين اصول ممکن است با توجه به موضوع‏های مختلف تحقيقی و رشته ‏های مختلف، تغيير نمايد، ساختار کلي‏ ای که تقريبا همه پژوهش‏ های توصيفی بايد در قالب آن درآيند، به شرح زير است.
1.3.2.مقدمه
آنچه در مقدمه يک مقاله تحقيق کتابخانه ‏ای قرار مي ‏گيرد - همانند تحقيفات ميدانی - کلياتی است که محقق بايد قبل از شروع بحث، آن را برای خواننده روشن نمايد؛ مانند تعريف و بيان مسئله تحقيق، تبيين ضرورت انجام آن و اهدافی که اين تحقيق به دنبال دارد. همچنين محقق بايد خلاصه‏ ای از سابقه بحث را - که به طور مستقيم مرتبط با موضوع است - بيان کند و در نهايت توضيح دهد که اين مقاله به دنبال کشف يا به دست‏آوردن چه مسئله‏ای است؛ به عبارتی، مجهولات يا سؤال‏ های مورد نظر چيست که اين مقاله درصدد بيان آنها است.
2.3.2.طرح بحث (متن)
در اين بخش، مؤلف وارد اصل مسئله مي ‏شود. در اينجا بايد با توجه به موضوعی که مقاله در پی تحقيق آن است، عناوين فرعي‏ تر از هم متمايز گردند. محقق در تبيين اين قسمت از بحث، بايد اصول مهم قواعد محتوايی مقاله را مورد توجه قرار دهد و سعی کند آنها را مراعات نمايد؛ اصولی مانند: منطقی و مستدل بودن، منظم و منسجم ‏بودن، تناسب بحث با عنوان اصلی، ارتباط منطقی بين عناوين فرعي‏ تر در مسئله، خلاقيت و نوآوری در محتوا، اجتناب از کلي‏گويی، مستند بودن بحث به نظريه‏ های علمی و دينی، جلوگيری از حاشيه ‏روی افراطی که به انحراف بحث از مسير اصلی مي‏ انجامد و موجب خستگی خواننده مي ‏شود و همچنين پرهيز از خلاصه‏ گويی و موجزگويی تفريطی که به ابهام در فهم مي‏ انجامد، رعايت امانت حقوق مؤلفان، اجتناب از استناد دادن به صورت افراطی، توجه ‏داشتن به ابعاد مختلف مسئله و امثال اينها.
3.3.2.نتيجه ‏گيری(20)
در اين قسمت محقق بايد به نتيجه معقول، منطقی و مستدل برسد. نداشتن تعصب و سوگيری غيرمنصفانه در نتيجه‏گيری، ارتباط ‏دادن نتايج با مباحث مطرح شده در پيشينه، ارائه راهبردها و پيشنهادهايی برای تحقيقات آينده، مشخص‏ کردن نقش نتايج در پيشبرد علوم بنيادی و کاربردی و امثال آن، از جمله مواردی است که محقق بايد به آنها توجه داشته باشد.

در قسمت بعد به شیوه ارجاع دادن پرداخته می شود

منابع
- احمدی گيوی، حسن، حاکمی، اسماعيل؛ شکری، يداللّه‏ و طباطبايی، محمود (1368). زبان و نگارش فارسی. تهران سمت.
- اعتماد، شاپور؛ حيدری، اکبر؛ سربلوکی، محمدنبی و مهرداد، سيد مرتضی (1381). معرفی نظام ارزيابی مجلات علمی. تهران، مرکز تحقيقات علمی وزارت علوم، تحقيقات و فن آوری.
- ترابيان، کيت(1987). راهنمای نوشتن مقالات در طول ترم: پايان نامه‏های کارشناسی ارشد و دکتری. ترجمه محسن قنبری(1380). قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمينی (ره).
- دلاور، علی(1371). روش‏های تحقيق در روان‏شناسی و علوم تربيتی. چاپ سوم. تهران، دانشگاه پيام نور.
- دهنوی، حسين(1377). روش تحقيق. چاپ سوم. قم، نشر معروف.
- سرمد، زهره؛ بازرگان، عباس و حجازی، الهه (1379). روش‏های تحقيق در علوم رفتاری. چاپ سوم. تهران، برگه.
- سيف، علي‏اکبر(1375). روش تهيه پژوهشنامه در روان‏شناسی و علوم تربيتی. تهران، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن.
- غرويان، محسن(1368). آموزش منطق. چاپ اول. قم، مؤسسه انتشارات دارالتعليم.
- غلامحسين‏زاده، غلامحسين (1372). آيين نگارش و ويرايش. تهران، سمت.
- فرهنگستان زبان وادب فارسی (1382). دستور خط فارسی. چاپ دوم. تهران، آثار فرهنگستان.
- مطهری، مرتضی(1372). آشنايی با علوم اسلامی. چاپ پنجم. قم، دفتر انتشارات اسلامی.
- هومن، حيدرعلی(1374). شناخت روش علمی در علوم رفتاری. چاپ دوم. تهران، پارسا.
- هومن، حيدرعلی(1378). راهنمای تدوين گزارش پژوهشی: رساله و پايان نامه تحصيلی، تهران، پارسا.
یادداشت ها
7.Abstract.
8.Key Words.
9.Scientif Method.
10.Introduction.
11.Method.
12.Subjects.
13.Instruments.
14.Research Design.
15.Procedure
16.Deta Analysis.
17.results.
18.Discussion.
19.Interpretation.
20.Conclusion.
منبع دریافت مقاله: اداره کل آموزش و پرورش استان فارس (portal.farsedu.ir)

عضویت

برای عضویت در مرکز حمایت از نوسیندگان، مترجمان و ناشران، دریافت آخرین اخبار مربوط به تازه های کتاب و نشر و مشاوره رایگان کتاب، آدرس پست الکترونیکی خود را در کادر زیر وارد نموده و ارسال نمایید.

پست الکترونیک :